Na terenie dzisiejszej gminy Rogoźno nie prowadzono wiele badań archeologicznych zakrojonych na szeroką skalę, większość znalezisk była odkryta przypadkowo. Najwcześniejsze ślady człowieka na terenie gminy to pozostałości dwóch obozowisk w Budziszewku na północ od obecnej wsi w pobliżu rzeki Małej Wełny. Znaleziono tam pojedyncze egzemplarze rdzeni z odłupniami, rylce, drapacze oraz liczne wióry i odłupki z krzemienia kredowego bałtyckiego, stanowiące przykłady prymitywnych narzędzi myśliwych i zbieraczy. Pochodzą one z ostatniego okresu paleolitu (12000-8000 p.n.e.). Z okresu mezolitu (8000 - ok.. 4200 p.n.e.) zostały odkryte w Rogoźnie, Rudzie i w Owczegłowach narzędzia wykonane z krzemienia bałtyckiego. W Rudzie znaleziono też część płyty kamiennej do polerowania krzemiennych narzędzi. Ze starszego neolitu (4200-3500 p.n.e.) są dwa znaleziska w Parkowie i Rogoźnie z kultury ceramiki wstęgowej. Środkowy neolit (3500-2500 p.n.e.) reprezentują osady w Owczegłowach, Rogoźnie, Budziszewku, Dziewczej Strudze, Władyszynie i Międzylesiu. Z okresu brązu (1000 - 650 p.n.e.) pozostawiła też ślady ludność kultury łużyckiej. Znaleziono ślady innych młodszych kultur archeologicznych takich jak: kultura pomorska, kultura grobów kloszowych.
Najstarsze ślady grodziska wczesnośredniowiecznego pochodzą z VIII - IX wieku (wg Jacka Delekty). Dokument z roku 1248 w którym wymieniony jest Gneomir castelanus de Rogozna świadczy o istnieniu kasztelanii rogozińskiej. Sama kasztelania powstała zapewne w XII wieku. Była kasztelanią terytorialną, graniczyła z kasztelaniami: ujską, żońską, gnieźnieńską, radzimską, obrzycką i czarnkowską.
Samson - herb Gniewomira - pierwszego znanego historii kasztelana rogozińskiego
Lista znanych z imienia kasztelanów rogozińskich do końca XV wieku:
1. Gniewomir z rodu Samsonów-Watów (1248-1251)
2. Domaradzic ze Smogulca herbu Grzymała (1280-1297)
3. Sławnik h. Pałuka (1349)
4. Chwał z Werkowa h. Pałuka (1360-1363)
5. Janusz Furman z Zaniemyśla h. Grzymała (1392-1400)
6. Jura z Chojnicy h. Przosna (1401-1402)
7. Jakusz, Jakub Przysiecki h. Grzymała (1405-1421)
8. Jakusz, Jakub z Rynarzewa h. Szreniawa (1427-1431)
9. Jan Oganka z Ułanowa h. Sulima (1433-1447)
10. Włodek, Wałach z Łagiewnik h. Sulima (1448-1452)
11. Piotr z Głęboczka h. Łodzia (1453)
12. Przecław Potulicki h. Grzymała (1458-1485)
13. Jan Starszy z Danaborza h. Pałuka (1485-1517)
Kasztelanowie rogozińscy mieli prawo zasiadania w Senacie I Rzeczypospolitej, jako kasztelanowie mniejsi. Ostatnim kasztelanem rogozińskim był zmarły w 1804 roku Adam Jan Malczewski herbu Awdaniec.
W dokumencie z 1251 roku znajdujemy informację, że Przemysł I nadał prawo lokacyjne Kostrzynia na wzór prawa wolnych gości używanego w Rogoźnie.
Przemysł II (Aleksander Lesser)
Dokument lokacyjny Rogoźna wystawiony przez księcia wielkopolskiego Przemysła II pochodzi z 24 kwietnia 1280 roku.
Fragment aktu lokacyjnego:
"Igitur nos secundus Premisl Dei gracia dux Polonie statum terre cupientes reformare nostre in meluis, qui pro maxima parte est positus in deserto, dilectis nobis hospitibus, Iohanni et Petro dictis Dedz, nostram civitatem que Rogoszna vulgaritet nuncupatur, Theutonico iure contulimus collocandam iuxta ius Posnaniense."
W przywileju tym wspomina się, że zasadźcami są Jan i Piotr Dedz - ówcześni właściciele miasta. Miasto lokowane było na prawie niemieckim, jakie obowiązywało też w Poznaniu. Przemysł II wybudował tu zamek modrzewiowy, o którym wspomina Jan Długosz w swej pracy pod tytułem „Historia Polonica". Władca Wielkopolski, później również Pomorza Gdańskiego i król Polski lubił Rogoźno. Często tu przebywał, świadczą o tym dokumenty z lat 1284 i 1286. Ostatni udokumentowany pobyt króla to 8 lutego 1296 roku, kiedy to z inspiracji margrbiów brandenburskich został w Rogoźnie zdradziecko zamordowany, o czym wspomina prawie każdy podręcznik historii. Śmierć króla stała się tematem obrazu jednego z najwybitniejszych polskich malarzy - Jana Matejki. Namalowany w 1875 roku obraz "Śmierć króla Przemysła II" jest obecnie własnością Galerii Nowoczesnej w Zagrzebiu. Jego kopię obrazu możemy oglądać w Zamku Królewskim na Górze Przemysła w Poznaniu - siedzibie króla Przemysła II.
Rogozińska tragedia jest także tematem namalowanego w 1881 roku obrazu Wojciecha Gersona "Zabójstwo Przemysła II w Rogoźnie". Obraz ten znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie.
W 1306 Rogoźno wraz z prawie całą Wielkopolską dostaje się pod panowanie Henryka III Głogowskiego. Panowanie głogowian przyczynia się do rozwoju miasta. Następne rządy obejmuje Władysław Łokietek, co też sprzyja rozwojowi miasta, przykładem tego może być nadanie w dniu 24 czewrca 1326 mistrzowi Janowi z Rogoźna kuźni poruszanej siłą wody we wsi Ruda gdzie, wydobywano rudę żelaza. W roku 1368 Rogoźno zostało przekazane jako lenno braciom Urlykowi, Arnoldowi, Bertoldowi i Henrykowi von Osten, którzy trzy lata wcześniej jako panowie na strategicznie ważnych grodach Santoku i Drezdenku złożyli w Krakowie hołd lenny Kazimierzowi Wielkiemu. Fakt nadania Rogoźna von Ostenom, oprócz aspektów politycznych, zapoczątkował istnienie starostwa rogozińskiego (niegrodowego - tenuty). 24 czerwca 1405 Władysław Jagiełło odbiera miasto i okoliczne wioski po 37 latach z rąk von Ostenów i nadaje Rogoźnu nowe przywileje. Jagiełło buduje zamek, młyny, sukiennice i ratusz, w czasie pobytu w sierpniu 1423 mianuje wójta Dobrogosta sędzią miejskim. W roku 1449 starostwo rogozińskie stało się na 81 lat dzierżawą rodu Kretkowskich herbu Dołęga.
W 1458 miasto wystawia do oblężenia Malborka aż 15 pieszych. Więcej jedynie wystawiły Poznań - 60 i Kalisz - 30. Od 1523 miasto ma przywilej trzech jarmarków. W latach następnych Rogoźno przeżywa liczne pożary. Zygmunt Stary oddaje miasto w dożywocie królowej Bonie. W tym okresie Rogoźno coraz bardziej podupada, w 1568 roku wyludnia je zaraza. Stefanowi Batoremu miasto kupuje podwody (wozy) za 45 florenów, podczas gdy Oborniki tylko za 32,10 florenów, a opat wągrowieckich cystersów w ogóle odmówił ich zakupu. W XVI wieku pojawiły się pierwsze wzmianki o zorganizowanej społeczności żydowskiej w Rogoźnie. Koniec tego stulecia bfituje w nadania praw i przywilejów rzemieślnikom z Rogoźna. Pierwsi otrzymali je szewcy, następnie piwowarzy, bednarze, kuśnierze, kowale, powroźnicy, kaletnicy, kotlarze, stelmachowie, kołodzieje, i krawcy.
W czasie potopu szwedzkiego Rogoźno niechlubnie zapisało się w historii, mianowicie 25 lipca 1655 roku pod Ujściem wojewoda kaliski i starosta rogoziński Andrzej Karol Grudziński herbu Grzymała (pochądzący z wywodzącego się z Grudny k. Rogoźna możnego wielkopolskiego rodu) wraz z wojewodą poznańskim Krzysztofem Opalińskim i podkanclerzym koronnym Hieronimem Radziejowskim poddali 17 tysięcznej armii szwedzkiej na czele której stał feldmarszałek Arvid Wittenberg 15 tysięczną armię wielkopolskiego pospolitego ruszenia w zamian za swobody szlacheckie i wyznaniowe. Kilka tygodni później - 18 sierpnia 1655, starosta Grudziński uroczyście przywitał króla szwedzkiego Karola X Gustawa na rogozińskim zamku starościńskim. Grudziński zmył jednak hańbę w rok później przystępując do walki ze Szwedami pod dowództwem Stefana Czarneckiego. Po śmierci w roku 1678 Grudziński pochowany został w podziemiach rogozińskiej fary św. Wita.
W 1750 roku Jakub Szołdrski herbu Łodzia, starosta rogoziński, nadaje przywilej lokacyjny Nowemu Miastu, a król August III potwierdza go 22 sierpnia 1750. Nowe Miasto miało swój herb, rynek i ratusz. Miasta istnieją jako odrębne organizmy aż do 16 sierpnia 1794 roku, kiedy to resktyptem króla pruskiego Fryderyka Wilhelma II nastąpiło połączenie obu gmin miejskich.
W wyniku II rozbioru, w 1793 roku, Rogoźno weszło w skład państwa pruskiego stając się częścią prowincji Prusy Południowe, departamentu poznańskiego i powiatu obornickiego. Miasto stanowiło odrębną jednostkę administracyjną i nie podlegało władzy starosty powiatowego (landrata), ponadto Rogoźno jeszcze wówczas stanowiło dwa organizmy miejskie. W roku 1794 Stare Rogoźno liczyło 1996 mieszkańców, w tym 959 katolików, 936 Żydów i 101 luteran. W mieście znajdowało się 198 domów, a na przedmieściach 16. Burmistrzem był Józef Krzywoszyński. Z kolei Nowe Miasto Rogoźno liczyło 954 mieszkańców: 729 luteran, 113 katolików, 108 Żydów, 3 kalwinów i 1 grekokatolika, którzy mieszkali w 99 domach. Burmistrzem był Michał Jantz.
W 1806 roku mieszkańcy z radością witają wojska Napoleona i rwą się do walki. Wybucha I powstanie Wielkopolskie. Na terenie Wielkopolski tworzą się cztery pułki - w Rogoźnie, Gnieźnie, Kościanie i Rawiczu. 17 stycznia 1807 II Pułk Piechoty z Rogoźna liczy: 1 pułkownika, 5 kapitanów, 8 poruczników, 6 podporuczników i 1549 szeregowców.
Po klęsce Napoleona w Rosji pod Rogoźnem rozegrała się bitwa między będącym w odwrocie Czwartym Pułkiem Nadwiślańskim dowodzonym przez francuskiego generała Girarda, a wojskami rosyjskimi dowodzonymi przez Woroncewa i Czernyszewa. Bitwa rozegrała się na wzgórzu o nazwie Koci Sad w Słomowie. W okresie Księstwa Warszawskiego burmistrzem Rogoźna był Onufry Dutkiewicz, który ustąpił w 1814 roku na znak protestu przeciwko ponownemu przejęciu władzy przez Prusaków.
Po Kongresie Wiedeńskim 1815 Rogoźno znowu znalazło się w powiecie obornickim należącym do Prus. Miasto liczyło wtedy 3775 mieszkańców. Po kolejnych pożarach w latach 1816 i 1823 Rogoźno podupada. W czasie Powstania Listopadowego 1830 wielu mieszkańców zaangażowało się w walki. Po powrocie czekały ich represje ze strony Prusaków.
W 1873 w Rogoźnie powstaje Bank Ludowy, w 1874 Straż Ogniowa, w 1879-96 rozpoczyna funkcjonowanie linia kolejowa Poznań-Piła i Wągrowiec - Krzyż, następne nowe obiekty to gazownia i rzeźnia. W 1896 powstaje zakład budowy młynów i fabryka maszyn Karola Kuhla. Wszystkie te obiekty przyczyniły się znacznie do rozwoju miasta. W 1902 i 1906-7 wybuchają strajki szkolne w szkołach rogozińskich przeciwko germanizacji.
W 1914 roku Rogoźno liczy 6000 mieszkańców. Podczas I wojny światowej rogoźnianie zmuszeni byli walczyć po stronie niemieckiej jako obywatele Prus. W dniu 26 grudnia przez Rogoźno przejeżdża pociąg z Gdańska, w którym odbywa podróż do Poznania Ignacy Jan Paderewski. Na miejscowym dworcu ma miejsce incydent, kiedy to władze niemieckie usiłują powstrzymać Paderewskiego przed dalszą podróżą do Poznania. Próba się nie udaje. Paderewski przemawia w Poznaniu i w konsekwencji 27 grudnia 1918 roku wybucha Powstanie Wielkopolskie. W Rogoźnie powstanie rozpoczęło się w sylwestrową noc 31 grudnia 1918. Powstańcami dowodził por. Antoni Biskupski. Następnego dnia miasto było już wolne. Powstańcy rogozińscy jeszcze wiele razy wsławili się swymi czynami między innymi zdobyciem wozu pancernego w Budzyniu oraz wyzwoleniem Budzynia, Ryczywołu i Chodzieży.
Od tego czasu Rogoźno znowu jest polskim miastem. 14 września 1925 roku przybył prezydent Rzeczypospolitej Stanisław Wojciechowski natomiast 21,24 i 27 lipca 1927 w Rogoźnie przebywa prezydent Ignacy Mościcki. W tym też roku zaczyna ukazywać się „Kurier Rogoziński" - "pismo dla miasta i okolicy".
Druga wojna światowa 1939 - 1945
7 września 1939 roku do miasta wkraczają oddziały Wermachtu pod dowództwem Paula Linckera i zaczyna się okres okupacji hitlerowskiej. 8 września miejscowy młynarz Jakub Rhiel jako niemiecki nowy burmistrz usuwa polskie nazwy ulic, zamyka szkoły, konfiskuje biblioteki, burzy synagogę i rozbiera dzwonnicę przy kościele św. Wita. Likwiduje cmentarz żydowski, a nagrobków używa do brukowania Nowego Rynku - placu Karola Marcinkowskiego.
Mieszkańcy Rogoźna i okolicznych miejscowości czynnie przeciwstawiali się wrogowi biorąc udział w walkach z okupantem na wszystkich frontach II wojny światowej. Byli między innymi: pod Lenino, Stalingradem, w Powstaniu Warszawskim, pod Monte Casino, na wzgórzach Falaise, wyzwalali Gandawę i Bredę byli też na wodach Morza Północnego oraz Atlantyku. W czasie wojny miasto nie zaznało wiele zniszczeń poza wymienionymi na wstępie było też jedno bombardowanie już po wyzwoleniu miasta 24 stycznia, straty: cztery zburzone domy i jedna osoba zabita. Miasto wyzwolone zostało 23 stycznia 1945 roku we wtorek przez oddziały pancerne wchodzące w skład I Frontu Białoruskiego.
Po 1945
Po wojnie szybko miasto zaczyna żyć nowym życiem. Uruchamiane są już jako państwowe fabryki. Już w lutym 1945 pracuje fabryka maszyn młyńskich, w maju fabryka mebli. Już w kilka dni po wyzwoleniu rozpoczynają się lekcje w pierwszej szkole, kierownikiem zostaje Tadeusz Budnik. W ślad za nią ruszają następne szkoły, aktywuje się rzemiosło i handel. Zachodzi wiele zmian administracyjnych. Ten trudny okres zaznaczył się wieloma wyrzeczeniami ze strony ludności cywilnej.
W roku 1973 w drodze na Kongres Biblistów, który odbywał się w Wągrowcu, w Rogoźnie zatrzymał się ówczesny arcybiskup Krakowa, późniejszy papież Jan Paweł II - kardynał Karol Wojtyła. Powodem przystanku w Rogoźnie było nawiedzenie grobu papieskiego nauczyciela - pochodzącego z Rogoźna ks. prof. Aleksego Klawka, który spoczywa na cmentarzu parafialnym. W roku 2007 przy grobie ks. Klawka odsłonięto tablicę upamiętniającą szczególną wizytę.
W 1975 roku w wyniku reformy administracyjnej - likwidacji powiatów i wprowadzenia 49 małych zamiast 17 silnych województw, Rogoźno staje się częścią województwa pilskiego, podobnie jak sąsiedni Ryczywół, również wchodzący wcześniej w skład powiatu obornickiego. Z kolei Oborniki i Murowana Goślina stają się częścią województwa poznańskiego. Od zakończenia wojny do końca lat osiemdziesiątych rozwijał się tutaj przemysł maszyn rolniczych oraz przemysł meblowy. Fabryka Maszyn Rolniczych Rofama w szczytowym okresie zatrudniała ponad półtora tysiąca ludzi. Były też dwie Fabryki Mebli oraz wiele mniejszych zakładów.
Od 1999 roku gmina miejsko-wiejska Rogoźno w wyniku zmian administracyjnych, wraz z sąsiednimi Obornikami i Ryczywołem, wchodzi w skład województwa wielkopolskiego i powołanego ponownie powiatu obornickiego.